Zespół
Szkolno-Przedszkolny
w Gładyszowie

Biologia   kl. VII    02.06.2020r.

Dziś przed wami trudne zadanie. Mam nadzieję, że wszyscy wykonacie go poprawnie.

Proszę przepisać notatkę do zeszytu i wykonać starannie wszystkie rysunki. Podczas pracy korzystaj również z podręcznika (str. 195)

Zrób zdjęcia i wyślij całą pracę do oceny!  gladyszow.biologia4@wp.pl

Powodzenia :)

Temat: Budowa i działanie – narząd wzroku, narząd słuchu.

Narząd wzroku – oko

1. Aparat ochronny oka:

• Brwi
• Rzęsy
• Powieki
• Gruczoł łzowy produkujący łzy
• Spojówka – zewnętrzna błona ochronna. Jest ona silnie unaczyniona i unerwiona. Nawet niewielkie podrażnienie, często kończy się zapaleniem spojówki.

Obejrzyj dokładnie ilustracje. Wykonaj samodzielnie podobną w zeszycie i podpisz.

2.   Budowa oka

Gałka oczna ma kształt kulisty, a jej zewnętrzną powierzchnię tworzą trzy błony:

• twardówka - otacza gałkę oczną od zewnątrz, chroni przed urazami i nadaje jej kształt. W tylnej części gałki ocznej jest gruba i nieprzezroczysta, a w przedniej jest cienka i przepuszcza promienie świetlne – tworzy rogówkę
• Pod twardówką znajduje się naczyniówka, która zawiera naczynia krwionośne, odżywia oko i dostarcza mu tlen oraz odbiera produkty przemiany materii. W przedniej części gałki ocznej naczyniówka przechodzi w tęczówkę, która ma kształt pierścienia. Otwór w pierścieniu to źrenica.

W tęczówce znajdują się mięśnie gładkie, dzięki czemu może ona zmieniać szerokość źrenicy i regulować ilość światła wpadającego do oka - Adaptacja oka.

• Najbardziej wewnętrzna błona gałki ocznej to siatkówka. Zawiera ona 2 rodzaje komórek zmysłowych wrażliwych na światło – czopki i pręciki.

Pręciki są wrażliwe na natężenie światła – dzięki nim mózg odróżnia stopnie szarości, ale nie barwy.

Czopki zapewniają widzenie barwne i są aktywne tylko przy jasnym oświetleniu. Ich największe zagęszczenie występuje w punkcie siatkówki zwanym plamka żółta. Jest to obszar najostrzejszego widzenia w oku.

 Na siatkówce znajduje się również miejsce pozbawione komórek zmysłowych. Jest to plamka ślepa, z której wychodzi nerw wzrokowy przekazujący impulsy nerwowe do mózgowia.

Wykonaj rysunek i opis w zeszycie. Dopisz do rysunku – rogówka, twardówka, naczyniówka, soczewka

     3. Jak powstaje obraz

Światło po przejściu przez rogówkę trafia do źrenicy, za którą znajduje się soczewka. Jest ona przezroczysta, a jej kształt może się zmieniać. Promienie świetlne przenikają przez soczewkę, a potem przez leżące za nią ciałko szkliste zbudowane w 98% z wody. Następnie trafiają na powierzchnię siatkówki. Po drodze zostają załamane i przez rogówkę, i przez soczewkę, dzięki czemu na siatkówce tworzy się ostry obraz. Światło pobudza komórki receptorowe w siatkówce i powoduje wzbudzenie impulsu nerwowego.

4. Akomodacja – Wyjaśnij pojęcie.

Ucho – narząd słuchu i równowagi

1. Ucho składa się z 3 części: ucha zewnętrznego, środkowego i wewnętrznego.

• Ucho zewnętrzne  - małżowina uszna zbudowana z chrząstki i zewnętrzny przewód słuchowy – kanał zakończony błoną bębenkową.
• Ucho środkowe składa się z jamy bębenkowej wypełnionej powietrzem, w której znajdują się 3 kosteczki słuchowe – najmniejsze kości organizmu: młoteczek, kowadełko i strzemiączko.
• Jama bębenkowa łączy się z gardłem za pośrednictwem przewodu zwanego trąbką słuchową (trąbką Eustachiusza), która odpowiada za wyrównywanie ciśnień między uchem środkowym a otoczeniem.
• Ucho wewnętrzne ma skomplikowany kształt. Składa się z przedsionka, ślimaka i 3 kanałów półkolistych. Są to przestrzenie i kanały w kościach czaszki wyścielone nabłonkiem. Ich wnętrze wypełnia płyn (endolimfa). W przewodzie ślimaka znajduje się właściwy narząd słuchu w postaci skupiska orzęsionych komórek zmysłowych.

Obejrzyj dokładnie ilustrację. Wykonaj rysunek w zeszycie.

2.   Odbieranie dźwięków

Bodźcem, który działa na narząd słuchu, jest fala dźwiękowa. Ucho zewnętrzne kieruje ją na błonę bębenkową. Wibracje przenoszą się na młoteczek, kowadełko, strzemiączko, które łączy się z uchem wewnętrznym. Drgania wprawiają w ruch płyn w przewodzie ślimakowym. Podrażnione rzęski komórek receptorowych wyścielających wnętrze przewodu ślimakowego, w wyniku czego pojawiają się w nich impulsy elektryczne.

Zmysł równowagi

Kanały półkoliste są częścią ucha wewnętrznego. Rejestrują bodźce związane z ruchami głowy i zmianą pozycji ciała. Kanały są wypełnione płynem, a obecne w nim ziarenka (otolity) przemieszczają się podczas ruchów głowy. Otolity drażnią odpowiednie rejony kanałów półkolistych i powstaje impuls nerwowy. Mózg i móżdżek oceniają położenie ciała.

Informacje dodatkowe. Zachęcam przeczytaj.

Biologia   kl. VII      09.06.2020r.

Przeczytaj dokładnie poniższy tekst. Przeanalizuj ilustracje i schematy. Przeprowadź zaproponowane doświadczenie. Przepisz notatkę do zeszytu.

Temat: Zmysł powonienia, smaku i dotyku.

Wstęp

Czy bez zmysłów smaku, węchu i dotyku jedzenie sprawiałoby nam przyjemność? Pewnie stałoby się ono uciążliwą czynnością, przerywaną po zaspokojeniu pierwszego głodu. A ponieważ byłoby nam obojętne, co jemy, pochłanialibyśmy nawet zepsute produkty.

Organizm utrzymuje kontakt z otoczeniem dzięki narządom zmysłów: wzroku, słuchu i równowagi, węchu, smaku, dotyku, czucia temperatury. Każdy z nich jest przystosowany do odbierania innego rodzaju informacji, tzw. bodźców. Należą do nich na przykład bodźce mechaniczne (dotknięcie czegoś lub kogoś, ucisk, uderzenie), świetlne (natężenie i barwa światła), akustyczne (natężenie i wysokość dźwięku), chemiczne, termiczne. Narządy zmysłów pod wpływem bodźców odbieranych przez komórki zmysłowe (receptory) wytwarzają impulsy elektryczne.

Narządy zmysłów zbudowane są z odpowiedniego receptora, znajdującego się na obwodzie ciała i wrażliwego na określony rodzaj bodźca, oraz nerwów czuciowych, którymi informacja z receptora biegnie do mózgowia (często poprzez rdzeń kręgowy). Interpretacja informacji zachodzi w korze mózgowej. W związku z tym osoba, która doznała uszkodzenia kory wzrokowej mózgu (np. po urazie tylnej części głowy), może przestać widzieć, choć oczy i nerwy wzrokowe funkcjonują poprawnie.

Zmysł powonienia

Drobiny substancji rozpuszczają się w wodzie zawartej w śluzie wydzielanym przez komórki błony śluzowej.

Zmysł węchu szybko adaptuje się do zapachów. Dzieje się tak dlatego, że receptory komórek zmysłowych zostają zablokowane przez wpadające do jamy nosowej cząsteczki substancji chemicznych. Przestają one wtedy wysyłać impulsy nerwowe do ośrodkowego układu nerwowego i wrażenia węchowe nie powstają. Aby przywrócić komórkom węchowym zdolność do reagowania na bodźce, należy zmienić otoczenie zapachowe, np. wyjść na świeże powietrze. Zdolność przyzwyczajania się narządu zmysłu do unoszących się w powietrzu zapachów czasami może stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia, np. w sytuacji, gdy w pomieszczeniu ulatnia się gaz. Dlatego, gdy wyczuwamy niepokojący zapach, nie powinniśmy tego ignorować.

Ciekawostka

Intensywność odbierania wrażeń zapachowych zależy od wielu czynników, m.in. od stanu zdrowia, nastroju. Szczególnie wrażliwe na zapachy są kobiety w ciąży. Zaczynają silnie odczuwać te, na które do tej pory nie zwracały uwagi, lub takie, które dla innych osób są słabo wyczuwalne. Z kolei osoby palące papierosy znacznie słabiej odbierają zapachy niż niepalące.

Ciekawostka

W nabłonku węchowym, który u człowieka zajmuje 3 cm² powierzchni jamy nosowej, występuje ponad 5 mln komórek węchowych. U psa nabłonek węchowy ma nawet 120 cm² powierzchni i liczy do 200 mln receptorów.

Zmysł smaku

Bodźce chemiczne w postaci cząsteczek związków chemicznych obecnych w spożywanych pokarmach odbierane są nie tylko przez komórki węchowe, ale także przez komórki smakowe. Są one rozmieszczone głównie na górnej powierzchni języka oraz dodatkowo na podniebieniu i w gardle.

Na języku gołym okiem widać drobne uwypuklenia zwane brodawkami smakowymi. Każda z nich zawiera ok. 200 kubków smakowych. Pojedynczy kubek smakowy to skupisko zmysłowych komórek smakowych, reagujących jedynie na cząsteczki związków chemicznych rozpuszczonych w ślinie jamy ustnej.

Każda komórka smakowa ma zdolność do reagowania tylko na jeden z 5 podstawowych smaków: słodki, słony, kwaśny, gorzki oraz umami (mięsny).

Odczuwanie smaku słodkiego większości z nas kojarzy się z przyjemnością. Wykształcenie wrażliwości na ten smak pomogło ludziom wybierać dojrzałe, pożywne owoce.

 Atrakcyjny dla wielu smak umami, związany z wysokokalorycznym pokarmem białkowym, był nagrodą dla łowców zdobywających wartościowe pożywienie – mięso pozwalające zabezpieczyć się przed głodem.

Z kolei smak gorzki, przykry dla sporej części z nas, jest charakterystyczny dla wielu substancji trujących i ostrzega przed zagrożeniem.

Ciekawostka

Smak umami został wyróżniony dopiero w 2001 r. Receptory umami komórek smakowych, wrażliwych na pokarm mięsny, reagują m.in. także na glutaminian sodu, związek chemiczny dodawany do potraw dla polepszenia smaku.

Zmysł dotyku

Zmysł dotyku reprezentowany jest przez komórki receptorowe bardzo licznie występujące w skórze oraz na przykład we wnętrzu jamy ustnej i na powierzchni oka. Odbierają one ze środowiska zewnętrznego bodźce mechaniczne odczuwalne jako dotyk, ból, ucisk. Ich rozmieszczenie nie jest równomierne na całej powierzchni skóry. Najbardziej wrażliwe na działanie tego typu bodźców są wargi, opuszki palców, spodnia powierzchnia stóp i dłonie. Impulsy nerwowe powstałe w komórkach receptorowych skóry przekazywane są do ośrodków czucia w korze mózgowej.

Doświadczenie

Odszukiwanie drogi w labiryncie za pomocą wzroku i dotyku.

Co będzie potrzebne

• 2 osoby,
• 2 kartki papieru A4 z narysowanym tym samym labiryntem; jeden stanowi lustrzane odbicie drugiego; w jednym droga od startu do mety wyklejona jest wąskim wałeczkiem plasteliny,
• stoper.

Instrukcja

1. Uprzedź kolegę/koleżankę, że za chwilę pokażesz im labirynt, na którym mają wzrokiem poszukać drogi wyjścia.
2. Zaprezentuj labirynt badanej osobie i zmierz czas, jaki upłynie do momentu pokazania jej rysunku do zgłoszenia przez nią, że odszukała wyjście z labiryntu.
3. Zawiąż oczy badanej osobie, podaj jej drugi labirynt i poproś, by wodząc palcami po wyklejonym plasteliną labiryncie, odszukała z niego drogę wyjścia.
4. Zmierz czas i porównaj otrzymane wyniki.

Notatka do zapisania w zeszycie:

1. Zmysł powonienia (węchu) – komórki węchowe leżą w górnej części jamy nosowej. Reagują na związki chemiczne wdychane z powietrzem, rozpuszczone się na błonie śluzowej nosa.
2. Narządy smaku oraz powonienia odbierają bodźce chemiczne i odgrywają istotną rolę w ocenie jakości i świeżości pokarmu. Pełnią niezwykle ważną dla organizmu funkcję ochronną, gdyż informują o niebezpiecznych substancjach obecnych w środowisku.
3. Głównym narządem smaku jest język, na powierzchni którego występują komórki smakowe.
4. Tylko rozpuszczone w wodzie substancje chemiczne mogą wyzwolić impuls nerwowy w komórkach receptorowych jamy nosowej i języka.
5. W skórze rozsiane są receptory skórne, które reagują na ból, dotyk, ciepło, zimno, ucisk.